Chuyện kể về một hiền nhân lớn, người đã là thừa tướng:
Khi ông ấy được bổ nhiệm làm thừa tướng cho nhà vua, ông ấy gần như là người ăn xin trên phố. Nhưng tin tức về trí huệ của ông ấy lan rộng, tin đồn bắt đầu đưa tới cung điện, và nhà vua bắt đầu đi tới ông ấy và ông ta bị ấn tượng.
Ông ta bị cực kì ấn tượng bởi người này và sự sáng suốt của ông ấy – ông ta bổ nhiệm ông này làm thừa tướng.
Người ăn xin tới cung điện.
Nhà vua nói, “Bây giờ ông có thể vứt bỏ áo choàng của ông đi.” Quần áo đẹp đã sẵn sàng cho ông ấy. Ông ấy được cho tắm kĩ; áo choàng đẹp được trao cho ông ấy, có trang sức – và hợp với chức thừa tướng.
Thế rồi mọi người trở nên mê mải bởi sự kiện là trong một phòng ông ấy có cái gì đó như kho báu được khoá lại. Và mọi ngày ông ấy thường đi tới, mở khoá cửa – ông ấy sẽ đi một mình, ông ấy không cho phép bất kì ai vào bên trong – lại khoá trái cửa lại, và ông ấy sẽ còn ở đó trong ít nhất nửa giờ, thế rồi đi ra.
Mọi người trở nên nghi ngờ: Cái gì đang xảy ra trong căn phòng đó? Ông ấy có gì trong căn phòng đó? Có mưu đồ nào đó chăng? Có bí mật nào đó chăng? Và, tất nhiên, nhà vua cũng trở nên quan tâm.
Một hôm nhà vua nói, “Ta muốn đi cùng ông vào trong phòng riêng của ông. Ta không thể ngủ được đêm qua. Ta liên tục lo nghĩ về cái gì ở đó.”
Thừa tướng nói, “Không có gì đâu. Và nó cũng chẳng đáng cho mắt bệ hạ. Thần sẽ không đưa bệ hạ đi đâu.”
Nhà vua thậm chí trở nên ngờ vực hơn. Ông ta nói, “Dường như có nguy hiểm nào đó! Ta không thể cho phép điều này xảy ra trong cung điện của ta. Ông sẽ phải đưa ta vào!”
Thừa tướng nói, “Nếu bệ hạ không tin cậy tôi thế thì tôi sẽ đưa bệ hạ vào – nhưng thế thì đây là chỗ chấm dứt việc làm thừa tướng của tôi. Thế thì xin nhận việc từ chức của tôi và đi vào trong phòng đó. Bằng không, tin cậy tôi và không bao giờ hỏi về căn phòng!”
Nhưng nhà vua thực sự ngờ vực. Ông ta nói, “Được, ông cứ từ chức nhưng ta sẽ tới trong phòng đó.”
Cùng cả triều đình họ bước vào. Chẳng có gì cả… mỗi chiếc áo choàng cũ của ông ấy. Chỉ mỗi chiếc áo choàng cũ treo trên đinh trong phòng. Họ nhìn quanh: không có gì cả – căn phòng trống rỗng. Họ nói, “Tại sao ông tới đây?”
Ông ấy nói, “Chỉ để nhìn chiếc áo choàng này – để nhắc nhở ta rằng có thời ta đã là kẻ ăn xin, và bất kì ngày nào ta sẽ lại là kẻ ăn xin. Chỉ để nhắc nhở ta để cho ta đừng bị gắn bó quá nhiều với các chức thừa tướng này.”
Ông ấy bỏ bộ quan phục, mặc chiếc áo choàng vào. Nhà vua bắt đầu khóc lóc than vãn; ông ta nói, “Đừng đi!” Nhưng ông này nói, “Bây giờ, thế là đủ rồi. Ông có thể không tin cậy ta, và khi không có tin cậy thì chẳng ích gì cho việc hiện hữu của ta ở đây. Ta phải đi.”
Nhưng ông ấy đã rời bỏ cung điện theo cùng cách ông ấy đã vào một ngày nào đó. Mười, mười hai năm đó ông ấy vẫn còn là thừa tướng chẳng có nghĩa gì; đó chỉ là điều ngẫu nhiên.
Đây là cách quan sát cuộc sống. Bất kì cái gì là ngẫu nhiên… bạn đang sống trong một ngôi nhà lớn, trong cung điện. Nhớ rằng nếu cung điện này bị lấy đi khỏi bạn, không ích gì mà trở nên tuyệt vọng.
Có thời bạn đã sống bên ngoài cung điện, cho nên lần nữa bạn lại ở dưới bầu trời. Bạn trở nên rất đáng kính, và thế rồi cái gì đó xảy ra… bạn bị xã hội kết án. Phỏng có ích gì mà bị lo nghĩ về điều đó? Một ngày nào đó bạn đã không nổi tiếng chút nào và bạn đã hạnh phúc – lần nữa bạn có thể hạnh phúc.
Một ngày nào đó bạn đã không có trên thế giới này! Khi bạn không được sinh ra, bạn có nhớ rằng bạn đã không hạnh phúc theo bất kì cách nào không? – thế thì tại sao lại lo nghĩ khi nào bạn chết? Bạn sẽ lại trong cùng trạng thái.
Bạn đã không có, và bạn không nhớ bất hạnh nào. Một ngày nào đó bạn sẽ lại biến mất… tại sao lo nghĩ? Bạn sẽ lại tronh cùng trạng thái: bạn sẽ không hiện hữu nữa – ít nhất không hiện hữu theo cách bạn đang hiện hữu ở đây.
Đây là điều Thiền nhân nói: Tìm ra mặt nguyên thuỷ của ông – mặt mà ông có trước khi ông được sinh ra, và mặt mà sẽ có đó khi ông chết. Tìm ra cái vĩnh hằng, và đừng chú ý nhiều tới cái ngẫu nhiên.
Nếu bạn có thể bỏ cái ngẫu nhiên, bạn đã bỏ thế giới. Không cần đi đâu cả: nó là thái độ bên trong.
Nhớ vẫn còn tỉnh táo rằng bạn không bị gắn bó quá nhiều với cái ngẫu nhiên – và mọi thứ đều là ngẫu nhiên ngoại trừ tâm thức bạn. Ngoại trừ nhận biết của bạn, mọi thứ đều là ngẫu nhiên. Đau đớn và vui thú, thành công và thất bại, tiếng tăm và phỉ báng – mọi thứ đều là ngẫu nhiên. Duy nhất tâm thức chứng kiến của bạn là bản chất. Bám lấy nó! Được bắt rễ ngày càng nhiều trong nó. Và đừng lan toả gắn bó của bạn cho các đồ vật thế gian.
Tôi không ngụ ý bỏ chúng. Tôi không ngụ ý bỏ nhà bạn, bỏ vợ bạn, bỏ con bạn – nhưng nhớ rằng chỉ là ngẫu nhiên mà bạn ở cùng nhau. Nó sẽ không là trạng thái vĩnh hằng. Nó có bắt đầu; nó sẽ có kết thúc. Nhớ rằng bạn đã hạnh phúc trước khi nó bắt đầu; và bạn sẽ hạnh phúc khi nó đã kết thúc.
Nếu bạn có thể mang hòn đá thử vàng này, bạn bao giờ cũng có thể phán xét cái gì là ngẫu nhiên và cái gì là bản chất.
Cái bao giờ cũng hiện hữu là chân thực. Cái mà là nhất thời là không chân thực.
Ở phương Đông và ở phương Tây có khác biệt trong định nghĩa về chân lí. Trong triết học phương Tây, chân lí tương đương với cái thực. Ở phương Đông, chân lí tương đương với cái vĩnh hằng – vì ở phương Đông chúng ta nói ngay cả cái nhất thời cũng là thực: thực cho khoảnh khắc; nhưng nó không là chân lí vì nó không vĩnh hằng. Nó chỉ là sự phản xạ. Cái phản xạ cũng là thực!
Bạn thấy trăng trên trời và phản xạ trong hồ – phản xạ cũng là thực vì nó có đó! Có khác biệt giữa phản xạ và không phản xạ, cho nên nó là thực. Ngay cả mơ cũng là thực, vì khi bạn mơ nó có đó! Nó là thực như mơ, nhưng nó là thực.
Khác biệt duy nhất giữa mơ và trạng thái thức là ở chỗ mơ chỉ kéo dài vài khoảnh khắc – trạng thái thức kéo dài lâu hơn. Nhưng ở phương Đông chúng ta đã đi tới thức tỉnh tối thượng nữa. Thế thì trạng thái thức này cũng có vẻ nhất thời, thế thì điều này nữa cũng là tựa như mơ.
Cái vĩnh hằng là chân thực. Cái nhất thời là phi chân thực. Cả hai đều là thực. Cái ngẫu nhiên cũng là thực và cái bản chất cũng là thực, nhưng với cái ngẫu nhiên bạn sẽ vẫn còn trong khổ. Và với cái bản chất những cánh cửa của phúc lạc mở ra, cánh cửa của satchitanand – của chân lí, của tâm thức, của phúc lạc.