Luôn nhìn thấy lỗi ở người khác là nỗi bất hạnh lớn lao của những cái đầu chứa đầy thành kiến
Cuộc đời này ngắn lắm, chúng ta không thể quyết định được chiều dài của sinh mệnh, nhưng có thể tùy ý sử dụng chiều sâu của sinh mệnh, nhìn thế giới một cách thông suốt, giữ cho tâm không phê phán, hơn thua.
.
Có câu chuyện kể rằng, một đôi vợ chồng trẻ vừa dọn đến ở trong một khu phố mới. Sáng hôm sau, vào lúc hai vợ chồng ăn điểm tâm, người vợ thấy bà hàng xóm giăng tấm vải trên giàn phơi.
“Tấm vải bẩn thật” – Cô vợ thốt lên. “Bà ấy không biết giặt, có lẽ bà ấy cần một loại xà phòng mới thì giặt sẽ sạch hơn”. Người chồng nhìn cảnh ấy nhưng vẫn lặng im. Thế là, vẫn cứ lời bình phẩm ấy thốt ra từ miệng cô vợ mỗi ngày, sau khi nhìn thấy bà hàng xóm phơi đồ trong sân.
Một tháng sau, vào một buổi sáng, người vợ ngạc nhiên vì thấy tấm vải của bà hàng xóm rất sạch, nên cô nói với chồng: “Anh nhìn kìa! Bây giờ bà ấy đã biết cách giặt tấm vải rồi. Ai đã dạy bà ấy thế nhỉ?”
.
Người chồng đáp: “Không. Sáng nay anh dậy sớm và đã lau kính cửa sổ nhà mình đấy”.
Thực ra mỗi người trong chúng ta, ai cũng đều giống như cô vợ trong câu truyện kia. Chúng ta đang nhìn đời, nhìn người qua lăng kính loang lổ những vệt màu của cảm xúc, bám dày lớp bụi bặm của thành kiến và những kinh nghiệm thương đau. Chúng ta trở nên phán xét, bực dọc và bất an trước những gì mà tự mình cho là “lỗi lầm của người khác”.
.
Một điều dễ nhận diện là khi tâm trạng vui vẻ, chúng ta nhìn ai cũng thấy dễ chịu, gặp chuyện gì cũng dễ thứ tha. Chúng ta có thể mỉm cười trước những trò nghịch ngợm của lũ trẻ, đủ khoan thứ để nhẫn nại một lời nói khó nghe, những chuyện tưởng chừng khó chấp nhận, thì chúng ta cũng dễ dàng thỏa hiệp.
.
Trước đây, tôi có đọc được mẩu báo kể về một bộ lạc vô cùng đặc biệt ở châu Phi. Họ có cách hành xử vô cùng văn minh mà có lẽ người ở xã hội hiện đại chúng ta cũng còn phải chạy dài học theo. Khi trong bộ lạc có ai đó mắc lỗi, họ sẽ mang người đó ra giữa làng. Cả làng đứng xung quanh người ấy nhưng không phải để mắng mỏ, “đấu tố” mà là nhẹ nhàng kể những chuyện tốt đẹp mà người đó từng làm.
.
Cứ như thế trong suốt 2 ngày, người ta nói những lời tốt đẹp về người đã mắc lỗi bằng một thái độ bao dung khó có thể tưởng tượng nổi. Họ tin rằng người ta dù tốt đến mấy cũng vẫn có lúc mắc lỗi lầm. Đó là khi người ấy cần được giúp đỡ. Cả bộ lạc sẽ cùng nhau giúp người ấy tìm lại con người thiện lương, tốt đẹp của mình.
.
Quả vậy, có ai dám tự tin khẳng định mình chưa bao giờ mắc sai lầm trong đời? Trong dòng đời đầy cạm bẫy, khúc khuỷu, quanh co, có những chuyện về cơ bản là người ta không thể tự làm chủ. Người mắc lỗi ấy, tự họ, đã cảm thấy đau đớn và hối hận quá đủ rồi. Điều họ cần không phải là ai đó tiếp tục “dạy khôn” họ, “rút kinh nghiệm” cho họ. Họ chỉ cần một người thấu hiểu họ và bao dung được họ. Chỉ khi đối đãi với những sai lầm bằng sự khoan thứ, người ta mới có thể vượt qua nó và tìm cách làm tốt hơn về sau này. Người mắc lỗi đương nhiên có lỗi nhưng chẳng phải người không thể bỏ qua lỗi lầm của người khác cũng đồng như có lỗi đó sao?
.
Osho nói: “Bạn là ai mà nói cái gì là đúng và cái gì là sai? Bạn là ai mà phân chia sự tồn tại ra làm đôi? Sự tồn tại là một – một sự thống nhất hữu cơ. Nó tất cả là một, ngày và đêm – một, tốt và xấu – một. Những phân chia này là của bản ngã, của con người, chúng là do con người tạo ra. Chỉ đừng kết án.
.
Nếu bạn kết án bạn sẽ cứ tạo ra cái gì đó này khác. Dừng kết án và nhìn, bạn sẽ thấy không bản ngã nào còn lại. Cho nên bản ngã không phải là vấn đề thực. Vấn đề thực là kết án, phán xét, phân chia. Quên bản ngã đi, bởi vì bất kì cái gì bạn sẽ làm với bản ngã đều tạo ra bản ngã khác.
.
Có nhiều bản ngã như có nhiều người. Ai đó có bản ngã rất trần tục, và thế rồi ai đó có bản ngã rất tôn giáo. Ai đó cứ nói người đó sở hữu nhiều làm sao, và thế rồi ai đó nói người đó đã từ bỏ nhiều làm sao.
.
Một cái gọi là thánh nhân sắp chết, và các đệ tử đã tụ tập lại. Đó là những khoảnh khắc cuối cùng, và họ nói chuyện gần giường, nói về thầy của họ. Ai đó nói, “Không bao giờ sẽ có một người đạo đức thế nữa đâu.” Thế rồi ai đó khác nói, “Tôi đã học được nhiều. Tôi chưa bao giờ bắt gặp một người biết nhiều thế. Chúng ta sẽ mất thầy mãi mãi.” Thế rồi ai đó khác nói cái gì đó khác; ai đó nói rằng thầy đã từ bỏ toàn thế giới; và theo cách này họ cứ nói, nói mãi về thầy của họ, người sắp chết. Họ nói về tri thức của thầy, họ nói về từ bỏ của thầy, họ nói về cách thức khổ hạnh của thầy, họ nói về tính cách có kỉ luật của thầy; và thế rồi thầy sắp chết mở mắt ra và thầy nói, “Không ai nói gì về khiêm tốn của ta à?”
.
Thế thì khiêm tốn trở thành bản ngã. Thế thì khiêm tốn trở thành quần áo của bản ngã. Thế thì bản ngã trở thành đạo đức giả. Và khi bất kì chất độc nào trở thành đạo đức giả nó trở thành độc hơn.
.
Cho nên nếu bạn hiểu tôi đúng, xin đừng bắt đầu kết án bản ngã. Bằng không bạn sẽ tạo ra siêu bản ngã, và thế thì bạn sẽ cảm thấy băn khoăn lo lắng vì bị phân chia, liên tục đề cao bản thân bạn, làm sao bạn có thể thoải mái được? Vứt kết án đi. Dừng đề cao bản thân bạn. Chấp nhận như bạn vậy. Không chỉ chấp nhận, đón chào. Không chỉ đón chào, hân hoan trong nó. Và đột nhiên bạn sẽ thấy không có bản ngã, không có siêu bản ngã. Chúng chưa bao giờ có đó. Bạn đã tạo ra chúng, bạn là người sáng tạo ra chúng.
.
Con người đã tạo ra chỉ một thứ, và đó là bản ngã. Mọi thứ khác đều được Thượng đế tạo ra.”
Kỳ thực, không phải là thế giới có vấn đề, hay người khác quá sai quấy, mà vấn đề nằm chính ngay nơi tâm ta. Khi nhìn đời bằng cái tâm có vấn đề, mang đầy những cảm xúc và thành kiến tiêu cực, thì chúng ta thấy ai cũng thành sai quấy, đụng chuyện gì cũng hóa tổn thương.
Chúng ta luôn có hai xu hướng: nhìn những thứ mình thích, những người mình thương với cặp mắt kính màu hồng, và ngược lại, nhìn những việc mình không muốn, những người mình không ưa bằng chiếc kính tiêu cực màu đen.
.
Hẳn nhiên, chính do cặp mắt kính màu hồng đã khiến cho cách nhìn của chúng ta hóa ra lệch lạc, chúng ta không thấy được mọi người đúng với bản chất chân thực như họ vốn là. Để rồi khi sự yêu thích bên trong mình giảm sút đi, thì hình tượng trong lòng cũng theo đó mà sụp đổ. Chúng ta nhìn ra ở đối phương ngày càng nhiều lỗi lầm và khuyết điểm, chúng ta trở nên hoang mang đau khổ, đến nỗi hoài nghi ngay cả chính bản thân mình.
.
Điều tương tự cũng xảy ra đối với những người bị chúng ta coi thường, chỉ trích. Chúng ta xé to những sai lầm của họ, đi rêu rao những khuyết điểm mà chúng ta cho rằng thật khó chấp nhận làm sao. Rồi đến một lúc nào đó những người mà trong tâm trí ta vẫn xem như kẻ thù, lại sẵn sàng giúp đỡ và tử tế, thì liệu chúng ta có thể xem như không chút hổ thẹn với lương tâm?
.
Khi nói lỗi ở người khác, chúng ta vô tình truyền sang người nghe những cảm xúc tiêu cực, bất an. Dòng tâm thức của chúng ta cũng trở nên lộn xộn, đầy những rắc rối y như câu chuyện mà mình đang kể. Theo đó, ấn tượng mà ta để lại trong lòng những người khác chỉ là những cảm giác tiêu cực, để rồi một cách rất tự nhiên, họ sẽ áp dụng đúng sự phê phán, soi xét đó trở lại cho ta.
.
Hai thái cực nói trên, kể cả việc phóng đại những điều mình thích và phản ứng kịch liệt với điều mình không ưa, tựu chung đều là những cách nhìn thế giới còn chưa đúng đắn. Nên chăng, chúng ta hãy dùng cặp mắt sáng suốt của trí tuệ, dùng tâm thái thiện lương để nhìn nhận cuộc đời.
.
Thời gian đã khiến cho chúng ta mất đi cái nhìn trong sáng về thế giới, đánh mất những rung cảm hạnh phúc trước cuộc sống vốn đầy màu nhiệm và bình an. Chúng ta không có lúc nào dừng lại để chăm sóc chính mình, mà cứ mải chạy rong ruổi theo những suy nghĩ đúng sai, phải quấy về cuộc đời và về người khác.
Vì sao phán xét lại trở thành một thú vui tao nhã?
.
Mỗi người trong chúng ta có cách riêng để chọn đâu là điều giá trị nhất trong cuộc đời mình. Một số người đặt trọng tâm cuộc đời họ vào tiền bạc và địa vị. Nhưng có người lại đánh giá cuộc đời qua giá trị về vẻ đẹp và sự nổi tiếng. Một số lại coi trọng giá trị gia đình và các một quan hệ, coi trọng sự cống hiến những điều tốt đẹp cho xã hội.
.
Dĩ nhiên vẫn có trường hợp bạn đánh giá mọi chuyện theo cách kết hợp của những cách trên. Nhưng chắc chắn một trong số đó sẽ là điều quan trọng nhất với bạn. Điều đó sẽ nổi bật nhất, và quyết định bạn có hạnh phúc hay không.
.
Và quan trọng là bạn nên đánh giá bản thân bằng những thước đo nội tại nhiều nhất có thể. Đó là những thước đo khi bạn đào sâu tự hỏi chính bản thân mình. Càng nhiều thước đo nội tại để đánh giá các giá trị bản thân, bạn càng có khả năng nắm chắc mọi chuyện trong lòng bàn tay.
Nhưng mọi chuyện không đơn giản như bạn nghĩ, vì:
Cách bạn đánh giá bản thân chính là cách bạn đánh giá những người xung quanh. Và đó cũng là cách bạn cho rằng người khác đánh giá về bạn.
.
Nếu bạn đánh giá bản thân qua giá trị gia đình, bạn sẽ đánh giá người khác với tiêu chuẩn tương đương. Bạn sẽ xem xét họ có gần gũi với gia đình họ hay không. Nếu họ giữ khoảng cách với gia đình, và không gọi điện về nhà hỏi thăm thường xuyên, bạn sẽ đánh giá họ vô ơn, vô trách nhiệm. Trong mắt bạn, họ là kẻ bạc bẽo với gia đình và lãng quên cội nguồn của bản thân.
.
Nếu bạn đánh giá cuộc đời qua sự vui vẻ và số lượng những bữa tiệc bạn tham gia, bạn sẽ đánh giá người khác theo tiêu chuẩn tương tự. Nếu họ thích ở nhà và xem Cô dâu tám tuổi, bộ phim được chiếu hết từ tuần này sang tuần khác, bạn sẽ đánh giá họ trốn tránh thế giới, thu mình, và không đếm xỉa tới việc giao thiệp với mọi người.
.
Nếu bạn đánh giá bản thân qua số chuyến du lịch mình đã đi và những trải nghiệm mà bạn có, bạn sẽ đánh giá mọi người theo giá trị tương tự. Bạn sẽ nhìn nhận xem họ có phải là người từng trải không. Nếu họ thích ở nhà và tận hường những tiện nghi quen thuộc, bạn sẽ phán xét họ ngu ngốc, thiếu tham vọng, không đếm xỉa đến khát vọng tự do đáng ra họ nên phải có.
Xét cho cùng, lỗi lầm dù của ai đi chăng nữa, vốn chẳng hề ảnh hưởng đến tư cách và phẩm chất của chúng ta. Nó chắc chắn không làm cho chúng ta trở nên đẹp đẽ gì hơn khi phê phán người khác. Mà chính thái độ tiêu cực, thói quen chỉ trích mới khiến chúng ta mắc lỗi với bản thân mình và xấu đi trong mắt của mọi người.
.
Tìm lỗi của người khác, là tự đem rác rưởi của họ về cất trong nhà. Mỗi phút chúng ta để tâm đến chuyện không tốt, thì mất đi một phút vui vẻ không thể lấy lại. Cuộc đời này ngắn lắm, sẽ chẳng ai có khả năng và trách nghiệm níu giữ cho ta những thời khắc sinh mệnh đang vùn vụt trôi qua. Vậy chúng ta có còn muốn phí hoài cuộc sống để đi phán xét những sai lầm của người khác?
.
Cách mà chúng ta nhìn người khác, thực chất là đang phản ánh nội tâm của chính mình. Một người đang túng thiếu sẽ thấy khó chịu với những ai dư giả. Một người sân hận sẽ luôn thấy người khác công kích và chọc tức mình. Một người không thành thật sẽ thấy mọi người đầy giả trá. Tất cả những cảm xúc và suy nghĩ tiêu cực đó, đều khởi sinh từ một tâm thức thiếu bình an. Nên điều mà chúng ta cần làm, là quay trở vào bên trong để nuôi nưỡng mảnh đất tâm mình vốn đang ngập đầy giông bão.
.
Bao nhiêu người trong số chúng ta vẫn đang hằng ao ước có được “một vé đi tuổi thơ”? Đã bao lâu rồi chúng ta không thể nở một nụ cười trọn vẹn? Chúng ta ao ước có được chút hồn nhiên, trong trẻo như trẻ nhỏ, để có thể dễ dàng hạnh phúc và dễ dàng thứ tha.
Nhưng tại ai đã làm cho chúng ta ngày càng trở nên khô cằn, nóng nảy và bất hạnh? Tại ai đã khiến chúng ta luôn cô đơn, lạc lõng ngay chính trong gia đình mình, giữa bạn bè mình và bên cạnh tám tỷ người trên trái đất này?
.
Là do chúng ta cố chấp mà đeo lên những cặp kính đầy phiền não, những cặp kính sai lầm ngăn cách chúng ta với hạnh phúc hiện tiền. Chỉ cần một lúc nào đó đủ dũng cảm tháo bỏ cặp kính ấy đi, thì cuộc đời sẽ hiện ra tươi mới, thế giới sẽ là chỗ để chúng ta trải nghiệm phúc lạc đủ đầy.
Nhận xét và phán xét
.
Nhận xét và Phán xét đều có những hình thức tương tự, nhưng trong “Nhận xét” thừa nhận yếu tố lịch sử của điều được kết luận, nghĩa là trong nội hàm của nhận xét chấp nhận yếu tố có thể sai, nhận xét giúp cho người ta nhận ra vấn đề để sửa sai một cách tâm phục và giúp thay đổi tốt hơn. Còn trong “phán xét”, bạn khước từ yếu tố lịch sử này, nghĩa là bạn cho nó luôn đúng ở mọi thời gian, vì thế bạn khước từ luôn khả năng phản cung của đối tượng.
.
Nhìn dưới lăng kính của đạo đức học, tôi cho việc nhận xét là chuyện bình thường trong quan hệ giữa người với người, nhưng trong phán xét lại là mối quan hệ bất bình thường. Bạn phán xét một ai đó, nghĩa là bạn tự cho mình cao hơn người khác – một dạng thức kiêu ngạo tiềm ẩn. Bạn phán xét một ai đó, nghĩa là bạn khước từ tính lịch sử trong nội dung phán xét – một dạng thức của ngu si dốt bền khó đào tạo. Bạn phán xét một ai đó, nghĩa là bạn khước từ khả năng phản cung của người bị phán xét – nghĩa là bạn chấp nhận nếu chưa là bạn ta, hẳn kẻ đó là kẻ thù của ta – một cuộc chơi mà không là bạn tất là thù….
Khi bạn phán xét một ai đó – là tốt hay là xấu, là đúng hay là sai – nghĩa là bạn tự đặt mình ở một cương vị cao hơn người bị phán xét, nếu như không muốn nói bạn tự nhận mình là 1 vị Chúa đầy bản ngã.
.
Khi 2 – 3 người phán xét ai đó, lúc này nó giống như sự đấu tố mà hậu quả để lại một vết thương hằn sâu rất nặng nề trong tiềm thức rất khó chữa lành, nó thường mang danh nghĩa là người thân yêu như trong trường hơp ba mẹ với con cái hoặc quan hệ vợ chồng phán xét nhau, thường người bị phán xét ở thế bị động chấp nhận thua cuộc, dẫn đến tình trạng trầm cảm và đợi cơ hội để công kích… nghiệp quả phát sinh từ đây. Nếu bạn ở trong trường hợp này hãy nhận biết và thoát ra khỏi nó ngay lập tức để tránh bị tổn thương.
.
Nếu bạn tinh mắt để ý người luôn tìm lỗi người khác họ luôn lo lắng bất an, ít đem tới điều gì xây dựng được cho cộng đồng, và khả năng sáng tạo của họ dần bị thui chột. Khi phán xét họ đã vô tình hấp thu sự rung động thấp của vũ trụ điều này ảnh hưởng đến sự tăng trưởng tâm linh và làm cho sự tắc nghẽn năng lượng trong họ càng nhiều hơn. Cho nên khi muốn kết giao hợp tác những người thông minh sẽ chọn người có tâm hồn phóng khoáng vui vẻ và luôn tìm điểm tốt đẹp của người khác để kết giao
-Sưu tầm-