… Hãy cùng suy nghiệm về bản chất của bóng tối. Đây là một trong những sự kiện huyền bí nhất của sự sống. Cuộc đời bạn liên hệ với bóng tối rất nhiều. Bạn không thể không suy nghĩ về nó…
1. BÓNG TỐI LÀ SỰ VẮNG MẶT CỦA ÁNH SÁNG
Nếu bạn suy nghiệm về bóng tối, nó biểu thị như nó không là một sự hiện diện. Nó tồn tại nhưng lại không có sự sống. Nó thần bí hơn cả ánh sáng. Nó không có sự sống. Ngược lại, nó là sự thiếu vắng ánh sáng.
Không có một cá thể nào được gọi là bóng tối. Nó không có nơi chốn trú ngụ. Bạn không thể tìm thấy nó. Nó là sự vắng bặt. Chính nó không hình tướng. Nó không hiện diện “trong tự ngã” của nó. Nó là ánh sáng chưa tồn tại.
Nếu ánh sáng hiện diện, thì bóng tối không còn nữa. Nếu ánh sáng thiếu vắng, bóng tối đột nhiên bao trùm… Sự vắng mặt của ánh sáng là sự có mặt của bóng tối. Bóng tối không là một vật thể nào đó đang hiện diện.
Ánh sáng sẽ đến rồi đi, sẽ chỉ có bóng tối còn lại. Nó không là một vật thể nhưng nó có mặt. Ánh sáng có thể được làm ra. Ánh sáng có thể được tắt đi, nhưng bạn không thể làm ra bóng tối. Bạn cũng không thể nào huỷ diệt bóng tối. Nó hiện diện nhưng không hiện diện.
2. BÓNG TỐI LÀ VÔ THỂ – MUỐN LÀM GÌ VỚI BÓNG TỐI THÌ PHẢI BẮT ĐẦU VỚI ÁNH SÁNG
… Nếu bạn suy nghiệm sâu sắc hơn, bạn nhận thức rằng bóng tối là vô thể, bạn không thể tạo tác trên nó. Nếu bạn cố gắng tạo tác trên nó, bạn sẽ thất bại. Bóng tối không bao giờ thất bại. Làm sao bạn có thể đánh bại một vật vô thể? Nếu bạn thất bại, bạn sẽ suy nghĩ, “Bóng tối vô cùng quyền năng, bởi tôi không thể làm gì được nó.” Quá ngu xuẩn! Bóng tối không có quyền năng gì hết.
Làm sao một vật thể có quyền năng khi nó vô thể và không có tự ngã? Bạn không thất bại bởi bóng tối hoặc năng lực của nó. Bạn thất bại bởi bạn vô minh. Bạn thất bại bởi bạn muốn tranh đấu với bóng tối. Bạn không thể tranh đấu với một vật vốn vô thể. Nên nhớ kỹ điều này!
Bạn đã từng tranh đấu với nhiều sự vật vô thể. Chúng cũng như bóng tối. Tại sao bạn vô minh? Bạn bận tâm tranh đấu với sự vô thể. SÂN HẬN không thật. SÂN HẬN chỉ là sự vắng mặt của TÌNH YÊU. CƠN THỊNH NỘ không thật. Nó chỉ là sự vắng mặt của TỪ BI.
VÔ MINH không thật. Nó chỉ là sự vắng mặt của PHẬT TÁNH, của GIÁC NGỘ. TÌNH DỤC không thật, nó chỉ là sự vắng mặt của Brahmacharya – TỊNH THÂN. Sự vật lộn không ngừng với một cá thể vô hình tướng là một sự kiện cực kỳ phi lý.
Có sự khác nhau giữa luân lý và tôn giáo. Luân lý nỗ lực tranh đấu với bóng tối. Tôn giáo nỗ lực nhận thức ánh sáng nội tại. Tôn giáo không bận tâm đến bóng tối. Tôn giáo hướng về sự tìm kiếm ánh sáng nội tại. Khi ánh sáng được khám phá, bóng tối tất nhiên biến mất. Khi ánh sáng có mặt, bạn không cần phải tranh đấu với bóng tối.
Nó chỉ biến mất. Đó là vấn đề thứ hai. Bạn không cần phải tranh đấu với bóng tối. Nếu bạn muốn làm gì với bóng tối, bạn phải bắt đầu với ánh sáng, thay vì bóng tối. Nếu bạn lấy đi ánh sáng, bóng tối sẽ tràn lan. Bạn không thể tắt bóng tối và thắp lên bóng tối như bạn đốt đèn cầy. Bạn không thể mang nó đến bất cứ nơi nào.
Bạn không thể đẩy nó đi. Nếu bạn muốn xua đuổi bóng tối, bạn phải vận hành theo chiều ánh sáng. Bạn phải vận hành trên con đường gián tiếp, thay vì trực tiếp.
Đừng bao giờ vật lộn với vật vô thể. Con người có thói quen luôn khao khát tranh đấu, nhưng sự khao khát này rất nguy hiểm. Bạn sẽ hao phí năng lượng và sự sống của bạn. Chính bạn cũng bị phân tán. Bạn đừng để tâm vô minh lôi cuốn bạn. Bạn chỉ nhận thức sự vật đó có sự sống thật hay không, hay nó chỉ là một sự vắng bặt. Do đó, bạn sẽ đi đúng con đường.
3. TRONG BẠN KHÔNG CÓ BÓNG TỐI NHƯNG BÓNG TỐI CÓ LIÊN HỆ RẤT MẬT THIẾT VỚI BẠN – BẢN CHẤT CỦA TAM ĐỘC LÀ BÓNG TỐI, CỦA CHÁNH NIỆM LÀ ÁNH SÁNG – CUỘC CÁCH MẠNG TỈNH THỨC CỦA BẢN THỂ
… Bóng tối có sự liên hệ rất là mật thiết với bạn. Khi bạn nổi cơn thịnh nộ, ánh sáng nội tại biến mất. Mỗi khi bạn sân hận, ánh sáng nội tại biến mất, bóng tối lập tức thống trị bạn. Khi bạn vô thức, cơn giận hiện diện. Khi bạn ý thức, cơn giận không còn nữa. Bạn không thể nổi giận khi bạn duy trì chánh niệm. Bạn hãy thử thí nghiệm xem sao.
Bạn sẽ giận dữ trong vô thức, hoặc là bạn không thể giận dữ khi bạn chánh niệm. Ý nghĩa gì đây? Ý nghĩa là, bản chất của chánh niệm là ánh sáng, và bản chất của Tam Độc (Tham, Sân, Si) là bóng tối. Trong bạn không có bóng tối. Nếu bạn tu tập chánh niệm, bạn không thể sân hận được.
Mọi người hay tìm đến tôi. Họ hỏi tôi là họ phải LÀM CÁCH NÀO ĐỂ HỌ KHÔNG CÒN SÂN HẬN. Họ đã hỏi MỘT CÂU HỎI KHÔNG ĐÚNG. Khi bạn hỏi một câu hỏi không đúng, bạn khó tiếp nhận một lời giải đáp chính xác.
Trước tiên, bạn phải thấu hiểu bạn đang hỏi gì. Hãy hỏi cho đúng. Bạn đừng hỏi tôi làm cách nào để bạn có thể xua đuổi hết mọi bóng tối của sân hận. Bạn đừng hỏi tôi làm sao để bạn không còn phải ưu tư, lo lắng, căng thẳng và đau khổ nữa. Bạn hãy phân tích tâm bạn. Bạn hãy nhận biết tại sao cơn sân hận lại hiện diện? Tam độc hiện diện bởi bạn không đủ chánh niệm. Cho nên, bạn phải hỏi một câu hỏi cho rõ ràng: LÀM SAO ĐỂ BẠN CÓ THỂ Ý THỨC HƠN?
Nếu bạn hỏi làm cách nào để không còn sân hận, bạn đã biến mình trở thành một nạn nhân của các nhà luận lý. Nếu bạn hỏi làm sao bạn có thể ý thức hơn, để sân hận không còn hiện diện, để dục lạc không còn quấy nhiễu bạn, để tham sân si không thể lung lạc được bạn, bạn đã đi đúng con đường rồi. Bạn sẽ trở thành người tìm đạo.
Luân lý là một đồng tiền giả. Nó lường gạt con người. Nó vô tín ngưỡng. Tôn giáo không liên hệ gì với luân lý. Tôn giáo không liên hệ với bóng tối. Nó là MỘT NỖ LỰC KHẲNG ĐỊNH để đánh thức bạn dậy. Nó không bận tâm đến nhân cách của bạn. Mọi tạo tác của bạn đều vô nghĩa, nhưng bạn không thể thay đổi được. Có lẽ, bạn sẽ đánh bóng nó, nhưng bạn không thể thay đổi đặt câu hỏi nó.
Chỉ có con đường duy nhất là sự hoán chuyển. Bạn phải cần một cuộc cách mạng. Cuộc cách mạng này không thể đặt trên nhân cách của bạn, trên tất cả hành vi của bạn, trên tất cả mọi hành động của bạn, nhưng đặt trên bản thể của bạn.
Bản thể chỉ liên hệ với tự tánh của bạn. Bản thể là một hiện tượng khẳng định: Một khi bản thể cảnh giác và tỉnh thức hơn, bóng tối của tam độc sẽ chấm dứt. Bản thể của bạn có bản chất của ánh sáng.
4. BÓNG TỐI CỦA GIẤC NGỦ VÀ CÁI CHẾT: CÕI VÔ Ý THỨC HAY CƠN HÔN TRẦM SÂU THẲM – NHƯNG BẢN CHẤT BẠN LÀ ÁNH SÁNG
… Giấc ngủ như bóng tối. Không phải ngẫu nhiên bạn thấy khó ngủ khi có ánh sáng. Tất nhiên rồi. Bóng tối quan hệ với giấc ngủ. Đó là lý do tại sao bạn dễ ngủ khi màn đêm buông xuống. Bóng tối tạo ra một môi trường để bạn có thể dễ dàng ngủ ngon. Chuyện gì sẽ xảy ra trong giấc ngủ? Bạn sẽ không còn ý thức. Có giai đoạn bạn nằm mơ thấy lung tung. Lúc bạn đang mơ mộng là lúc bạn đang trong tình trạng nửa ý thức, nửa vô thức.
Bạn đang chìm đắm giữa hai trạng thái. Tâm thức bạn đang chìm sâu vào cõi vô thức. Bạn đang trong trạng thái tỉnh thức, bạn chìm sâu vào cõi hoàn toàn vô thức. Giấc mơ bạn chập chùng trong cõi vô thức. Nếu bạn đang trong trạng thái vô thức, bạn đang tình trạng nửa mơ nửa tỉnh.
Nếu giấc mơ kéo dài, sáng thức dậy, bạn sẽ vô cùng mệt mỏi. Nếu bác sĩ không cho phép bạn được mơ, bạn cũng sẽ rất là mệt mỏi. Tất nhiên là có lý do nên những giấc mơ mới hiện diện.
Trong những giờ giấc tỉnh táo, bạn góp nhặt quá nhiều rác rến: Sự hỗn loạn của tư duy, mọi cảm thọ, mọi phiền não, và những vấn đề chưa được giải quyết lững lờ trong tâm trí lúc bạn tỉnh táo. Thí dụ, bạn bắt gặp một người con gái thật xinh đẹp trên một nơi chốn nào đó, bạn xao động, mong nhớ nàng.
Tiếc thay, bạn lại là một người đàn ông đứng đắn, có tư cách và rất văn hoá, bạn phải gạt ý tưởng tán tỉnh cô qua một bên. Bạn không dám đối diện với sự thèm khát được giao cảm với cô. Bạn phải tiếp tục làm việc. Sự thèm khát nửa vời đó cứ lờ lững trong tâm trí bạn. Bạn ao ước được gá nghĩa trăm năm với cô.
Nếu không, bạn sẽ ân hận suốt đời. Sự ao ước đó tìm đến bạn mỗi đêm thâu, thầm thì bên đôi tai bạn: “Hãy tỉnh ngộ đi ông bạn. Người con gái này thật là mỹ lệ. Anh thật khờ dại. Anh hãy tìm đến cô. Anh hãy tỏ tình với cô. Anh đang đánh mất một cơ hội lớn rồi đó!”
Sự ao ước đó lảng vảng chung quanh bạn. Những giấc mơ chập chùng không cho phép bạn ngủ yên. Khi bạn ao ước, niềm ao ước này tạo ra giấc mơ. Bạn sẽ nằm mộng. Bạn sẽ thấy bạn lang thang trên con đường cũ đó, người con gái xinh đẹp đang đi trên con đường, tà áo của nàng, khuôn mặt diễm lệ của nàng làm bạn choáng váng.
Trong giấc mộng, bạn không bị quấy nhiễu bởi bao nền luân lý, bởi đạo đức, và cũng không có sự lịch sự tối thiểu nào. Bạn trở thành một con thú. Bạn vô cùng tự nhiên. Bạn giũ sạch đi bao luân lý của thế gian. Cõi mộng này là thế giới riêng của bạn. Không có một người cảnh sát nào có thể đi vào thế giới này của bạn. Không có một chánh án nào có thể kết án bạn. Bạn hoàn toàn tự do.
Thậm chí, không có cả nhân chứng. Bạn có thể đùa giỡn với cơn tình dục. Giấc mơ của bạn đầy dục tính. Giấc mơ này giúp bạn giải tỏa nổi khao khát thầm kín, để giấc ngủ của bạn có thể tròn mộng đẹp hơn. Tất nhiên rồi, nếu bạn cứ tiếp tục mơ mộng như vậy, bạn sẽ vô cùng mệt mỏi.
Tại Hoa Kỳ, họ đã thí nghiệm rất nhiều về hiện tượng này. Nếu không cho một người nào đó mơ, chỉ trong bốn tuần lễ thôi, ông sẽ nổi điên. Mỗi khi ông thức dậy, ông sẽ tìm cách mơ nhiều lần. Có những triệu chứng rất rõ ràng. Khi một người đang bắt đầu mơ, thì bạn có thể đánh thức ông dậy.
Đặc biệt nhất là, mỗi khi đôi mi mắt của ông bắt đầu chớp nhanh, lúc đó ông đang bắt đầu chìm vào sâu vào giấc mơ. Khi ông không chìm trong giấc mơ, đôi mí mắt ông được nghỉ ngơi. Mỗi khi ông chìm trong cơn mộng là đôi mắt ông bắt đầu hoạt động rồi.
Họ đã đánh thức ông dậy nhiều lần trong đêm… mỗi khi ông ta bắt đầu rơi vào giấc mơ là họ lại đánh thức ông dậy. Người này sẽ cảm giác vô cùng mệt mỏi, tuy vậy, ông vẫn chưa phát điên. Nếu tình trạng cứ tiếp diễn như vậy, không sớm thì muộn, chỉ trong vòng bốn tuần lễ, ông ta sẽ nổi điên.
Giấc ngủ thật ra không quan trọng lắm. Nếu bạn đánh thức một người nào dậy… Nếu bạn đánh thức lúc ông ta chưa rơi vào giấc mộng, bạn đánh thức ông dậy ngay, thì ông ta sẽ không bị mệt mỏi. Như vậy nghĩa là gì? Nó có ý nghĩa là giấc mơ vô cùng cần thiết đối với bạn.
Sự kiện mà Ấn Độ giáo gọi là Maya… Ảo giới. Thế giới của ảo vọng cần phải có. Bạn là một ảo vọng. Nếu không có giấc mơ, bạn không thể nào tồn tại. Những giấc mơ là thực phẩm nuôi dưỡng bạn. Giấc mơ là năng lực của bạn. Không có giấc mơ, bạn sẽ bị mất trí. Các giấc mơ giúp giải thoát những căng thẳng hàng ngày. Một khi bạn được giải tỏa những căng thẳng của tâm trí rồi, bạn sẽ có được một giấc ngủ yên lành.
Từ lúc bạn tỉnh táo, cho đến lúc bạn chìm sâu vào giấc ngủ. Từ giấc ngủ bạn thức dậy và tỉnh táo. Mỗi một đêm, một con người có tám chu kỳ mơ. Giữa mỗi khoảnh khắc của mỗi chu kỳ, ông thường chìm sâu vào giấc ngủ say sưa. Trong giấc ngủ say đó, mọi ý thức đều biến mất.
Nó tuyệt đối tối thẳm, nhưng bạn vẫn nhận biết những gì xảy ra chung quanh bạn. Nếu có ai có chuyện gì cấp kỳ, họ có thể đánh thức bạn dậy. Nếu ngôi nhà bị bốc cháy, bạn sẽ trở về cõi ý thức ngay. Nếu bạn là một người mẹ, con khóc, bạn sẽ tỉnh dậy ngay, nhưng bạn vẫn BÊN BỜ BIÊN GIỚI.
Nhưng khi bạn trôi trên sự chết, bạn rơi chính xác vào TRUNG TÂM. Sự chết và giấc ngủ có điểm giống nhau, phẩm tính cũng giống nhau. Với giấc ngủ, mỗi đêm, bạn chìm sâu vào bóng tối, hoàn toàn tối thẳm. Ở trạng thái đó, bạn hoàn toàn vô ý thức. Đây là một đối cực ngược lại với Phật tánh. Một vị Phật thì luôn tỉnh thức trọn vẹn và sáng suốt.
Trong Bhagavad Gita, Krishna bảo với Arjuna rằng mỗi khi bậc giác ngộ chìm vào giấc ngủ, ngài vẫn tỉnh thức. Không có nghĩa là ngài không ngủ. Ngài ngủ, nhưng chỉ có thân ngài ngủ. Ngài không mơ mộng, bởi ngài không bị vướng bận bởi tham sân si, vì vậy, ngài không có cái nhân của tham ái. Ngài không ngủ như bạn.
Thậm chí trong sự yên nghỉ cao tột nhất, ý thức của ngài vẫn hoàn toàn sáng suốt. Ý thức của ngài rực sáng như ngọn lửa. Mỗi đêm, khi bạn chìm sâu vào giấc ngủ, bạn sa vào cõi vô ý thức, một cơn hôn trầm sâu thẳm. Trong sự chết, bạn chìm vào cơn hôn trầm. Chúng đồng là bóng tối. Bạn luôn sợ sệt bóng tối, bởi bóng tối giống sự chết. Có người còn sợ hãi cả đến giấc ngủ, bởi giấc ngủ cũng giống sự chết.
Tôi có gặp qua nhiều người không thể ngủ, dù họ rất muốn ngủ. Khi tôi cố gắng thấu hiểu tâm trí họ, tôi nhận thức nguyên nhân sợ hãi của họ. Họ bảo tôi, họ thật sự muốn ngủ bởi họ đã quá mệt mỏi, nhưng họ lại sợ hãi giấc ngủ. Sự sợ hãi này đã gây nên lắm phiền não cho họ.
Chín mươi chín phần trăm con người mà sợ hãi giấc ngủ vì họ sợ họ bị rơi vào bóng tối không cùng. Vì họ sợ bóng tối, họ đâm sợ hãi cả giấc ngủ. Sự sợ hãi này bắt nguồn từ sự sợ hãi cái chết.
Khi bạn ý thức được BẢN CHẤT CỦA BÓNG TỐI, và BẢN CHẤT CỦA BẠN LÀ ÁNH SÁNG, mọi sự bắt đầu đổi thay. Không còn giấc ngủ tối tăm bên trong bạn. Bạn chỉ có sự nghỉ ngơi.
Không có sự chết trong bạn, chỉ có sự thay đổi trang phục của thân. Điều này chỉ xảy ra, nếu bạn có thể nhận thức được ngọn lửa nội tại, tự tánh của bạn, và tận cùng cốt lõi bản thể của bạn.
(Trích Chương 3 – Bản chất của Ánh sáng và Bóng tối – Đại Thủ Ấn, bàn về Thánh ca của Tổ Mật tông Tilopa – Osho; Dịch giả: Minh Nguyệt 2007)
Nguyên tác: Tantra – The Supreme Understanding Discourses on Tilopa’s Song of Mahamudra.