Chào các bạn,
Cuộc chiến thiện ác là gì? Ở đâu?
Thiên hạ tự cổ chí kim thường trả lời: “Phe ta là thiện, chúng nó là ác,” (bất kì chúng nó là ai mà chúng ta đang chiến đấu chống lại). Hay, “Đạo mình/Thần thánh mình là thiện; đạo chúng nó/Thần thánh chúng nó là ác.” Hay, “Tôi thiện, chúng nó ác.”
Khách quan hơn một chút thì: “Công bình, chính trực là thiện; bất công, dối trá là ác”, và “phe ta thì công bình chính trực, phe chúng nó thì bất công và dối trá.”
Các bạn có thể còn nhiều ví dụ như thế. Nói chung là mọi câu trả lời, dù ban đầu là thế nào, thì rốt cuộc vẫn là “Thiện ở trong tôi/trong chúng ta và ác ở ngoài tôi/ngoài chúng ta.”
Nhưng nếu suy nghĩ chỉ một chút xíu mỗi chúng ta đều thấy rất rõ trong chính mình có cả thiện lẫn ác. Dễ thấy nhất là trong tư duy, khi vui thì nghĩ đến yêu thương và làm việc thiện giúp đỡ mọi người; khi nổi nóng với ai thì ước gì trời cho hắn bị đụng xe. Đó chính là thiện ác trong mỗi chúng ta.
Và cuộc chiến thiện ác thực sự xảy ra thường trực mỗi ngày trong chính ta. Nhưng thường là chẳng ai quan tâm đến điều đó. “Cuộc chiến nào trong tao? Tao đang bình yên nằm ngủ, Nói bậy bạ ồn ào, tao ngủ không được, tao cho vài cát tát ngay bây giờ.”
Và phần lớn chúng ta sống cả đời chiến đấu chống lại cái ác ngoài trời, và chẳng hề biết ngay trong lòng mình cái ác đang chiến thắng cả chục lần mỗi ngày, cả đời mình – khi thì gian dối, khi thì giành giật, khi thì ganh tị, khi thì thành kiến, khi thì đổ lửa, khi thì chụp giật, khi thì nhũng lạm… Chúng ta chẳng thấy những cuộc chiến trong ta, và cũng chẳng hề thấy ta liên tục thất trận. Đó là vấn đề lớn, các bạn ạ. Đó là cái mà nhà Phật gọi là si mê.
Nếu các bạn thực hành Thiền quán Tứ Niệm Xứ (do chính Phật Thích Ca dạy) thì các bạn có thể thấy được những gì xảy ra trong lòng mình dễ dàng hơn. Dùng ngôn ngữ Phật giáo Đại thừa là quán 4 điều: “Quán thân, quán thọ, quán thức, quán pháp – tức là nhìn cơ thể, nhìn cảm xúc, nhìn tư tưởng, và nhìn mọi hiện tượng trong đời.”
Ngồi yên hít thở, “nhìn” cảm xúc đang/đã xảy ra trong mình, và những suy nghĩ, tư tưởng, đang/đã xảy ra trong mình, thì ta sẽ từ từ thấy rõ những cuộc chiến thiện ác đang/đã xảy ra trong mình.
Khi bạn đã quen thực hành thiền Tứ Niệm Xứ, các bạn sẽ có khả năng nhận ra cảm xúc và tư duy (suy nghĩ) của mình ngay khi nó đang xảy ra, và do đó thấy được cuộc chiến thiện ác ngay khi nó đang xảy ra.
Thấy được những cuộc chiến đang xảy ra trong ta thì rất có lợi, vì khi thấy thì ta thường chiến thắng – cái thiện trong ta chiến thắng cái ác, vì ta đã thấy rồi chẳng lẽ ngồi yên đó để anh thiện của mình bị anh ác của mình đánh cho bất tỉnh hay sao? (Dù rằng đôi khi chúng ta cũng cố tình để anh ác thắng, để thõa mãn cái ham muốn gì đó của mình).
Dù sao thì đã thấy được cuộc chiến thiện ác xảy ra trong mình, mỗi khi nó đang xảy ra, hoặc sắp xảy ra, thì cơ hội để mình giúp anh thiện chiến thắng có khả năng rất cao. Phần lớn chúng ta, trong trường hợp đó, đều giúp anh thiện chiến thắng.
Rất nhiều người cố tình tránh, không muốn thấy cuộc chiến thiện ác trong mình, hoặc rất ít khi có cuộc chiến thiện ác, vì họ đã lập trình cho đầu óc tự động quyết định theo tham sân si của mình, chẳng có chiến đấu chiến tranh gì hết. Đây là ngủ yên trong bể khổ si mê.
Nếu lập trình tự động thì ít nhất hãy luyện tập để tâm mình tự động nghĩ thiện và làm thiện thường trực. Nhưng lập trình tự động thì có nguy cơ là trong một số trường hợp nào đó, cái thiện tự động sẽ là cái ác, vì thiện ác không có công thức cố định mà phải xét đoán trong từng trường hợp khác nhau. Cho nên cách quản lý tâm bạn tốt nhất là mỗi trường hợp xảy ra trong ngày, hãy nhìn nó và thấy mầm mống đấu tranh thiện ác, và bạn quyết định thế nào là thiện, rồi bật đèn xanh.
Chúc các bạn luôn thiện lành.
Mến,
Trần Đình Hoành