Tảng đá không nhận biết.
Tảng đá không thể nhận biết về bản thân nó. Tảng đá không thể nhận biết về những điều xung quanh. Nó không biết dòng sông đang êm đềm chảy gần nơi nó nằm. Nó không biết bầu trời trong xanh và những đám mây lững lờ trôi. Nó không biết bình minh đang rõi những tia nắng sớm trêu cợt… Nó không biết tất cả những điều đó.
Con vật khác tảng đá. Con vật nhận biết về những điều xung quanh.
Con người khác tảng đá. Con người nhận biết về những điều xung quanh.
Con người nhận biết về thời tiết, về khí hậu, về mùa vụ… Dòng sông, mặt trời, cỏ cây, đỉnh núi, những vì sao, cơn gió thoảng… tất cả, tất cả những cái đó con người nhận biết.
Con vật trong một chừng mực nào đó, có vẻ nhận biết thua kém con người(?). Con vật có vẻ có ít những điều nhận biết hơn con người; vì xã hội của loài vật ít luật lệ lề thói hơn xã hội của loài người. Xã hội loài vật không có luật về giao thông, con vật không biết lề trái, lề phải.
Xã hội loài vật không có đảng phái chính trị, không có tổ chức tôn giáo, không có các hình thái chủ nghĩa, không có nhà nước pháp quyền và dân chủ; con vật không có tomtem để tôn thờ, không có giai cấp để đấu tranh, không có lý tưởng để phấn đấu, không có lãnh tụ để thần tượng. Con vật và xã hội loài vật không có tất cả những cái đó. Con vật không biết luật lệ, lề thói, luân lý, đạo đức, pháp luật, thể chế… Con vật không nhận biết về tất cả những điều như vậy.
Nhưng trong đời sống, thông qua tập tính, con vật nhận biết tự nhiên nhiều hơn con người. Mọi biến chuyển của trái đất, của bầu trời, của các vì sao,… dường như con vật có thể nhận biết. Nó nhận biết và nó biểu hiện. Những biểu hiện, những phản ứng của con vật nhiều khi là thông điệp của những biến chuyển của tự nhiên. Hãy nhìn những con bò.
Chúng đang thong dong một mình thì thời tiết hôm nay sẽ đẹp. Khi cả đàn bò tụ lại với nhau, thành một đám, trời sắp có bão. Những con bò thường làm vậy để bảo vệ cho nhau trước những biến chuyển mà nó cảm nhận được. Và những con chim, trời đất yên ả, nhưng nó không chịu hót, là có khả năng mưa. Hoặc khi chúng bay thấp, quy tụ cùng nhau trên cành cây, cũng là lúc sắp có bão.
Những con lợn kêu éc éc the thé liên tục, rúc vào những bụi cây, bụi cỏ; cóp nhặt những mảnh rơm rạ cây củi xung quanh,… bản năng của chúng đang thôi thúc chúng cách tránh mưa; một cơn mưa lớn sẽ tới. Quạ thường tượng trưng cho điềm chẳng lành, nhưng quạ bay thành từng đôi thì hôm đó trời sẽ đẹp… Bản năng tự nhiên đã giúp chúng nhận biết những biến chuyển của tự nhiên.
Bản năng tự nhiên mạnh mẽ nhiều khi đã cứu sống chúng. Trước trận động đất kinh hoàng vào tháng 5/2008 ở phía bắc Trung quốc, hàng trăm ngàn con cóc xâm chiếm đường phố của thành phố Mianyang; trong vườn thú của thành phố Wuhan những con ngựa vằn lao đầu vào hàng rào, những con voi vươn vòi một cách man dại, những con công đực cất tiếng hú thảm thiết,… Trong thảm hoạ sóng thần vào cuối năm 2004, ở các nước Nam Á và Đông Nam Á, người ta phát hiện một điều đặc biệt có rất ít động vật bị chết.
Đó là sự nhận biết của con vật, của mức con vật.
Xã hội con người phức tạp hơn xã hội loài vật. Ngoài những tác động của tự nhiên, con người chịu nhiều tác động do chính con người sáng tạo ra. Các đảng phái chính trị, các tổ chức tôn giáo, các thể chế nhà nước, các luân lý đạo đức, các lề thói xã hội, và cả những tri thức của nhân loại,… rất nhiều, rất nhiều thứ ràng buộc, cương toả con người.
Sống trong tất cả những vòng cương toả đấy, con người nhận biết tất cả. Nhận biết thể hiện qua các bộ Kinh, qua Hiến pháp, qua các bộ luật, qua luật giao thông, qua luật dân sự, qua những kho tàng kiến thức, qua những bách khoa toàn thư,… qua rất nhiều thứ. Thậm trí con người còn sáng tạo, vượt lên trên các điều luật ấy, bằng cách lách luật.
Con người đã thông minh hơn con vật rất nhiều
Nhưng ở một chiều khác, con người chưa thể vượt lên, qua con vật. Con người nhận biết về tất cả những điều xung quanh, nhưng lại quên đi điều quan trọng nhất: bản thân mình. Con người tham gia giao thông, con người đang đi trên đường; con người nhận biết về nhiều thứ: siêu thị, nhà hàng, những điểm giảm giá, đèn đỏ cảnh báo giao thông,…
Nhưng, nhiều khi không nhận biết về bản thể mình. Không biết từng bước mình đang đi. Không biết từng hơi thở khi mình cất bước. Không biết mình đang hiện hữu trong không gian cùng tất cả những cái đó, qua từng nhịp thở. Không biết bản thể mình đang có đó.
Ngay cả khi, con người đóng vai trò VIP của lịch sử; họ ra một quyết định quan trọng, ảnh hưởng đến sinh mạng của rất nhiều người khác, ảnh hưởng tới diễn biến của lịch sử; nhiều con người đó, vào thời khắc đó nhiều khi họ cũng quyên mất bản thể của mình. Họ không nhận biết bản thể mình trong dòng chảy của lịch sử, của thời gian. Họ bị đồng nhất bản thể mình với ảo vọng của lịch sử.
Họ không nhận biết bản thể mình đang trên chiếc ghế quyền lực. Họ bị đồng nhất bản thể mình vào chiếc ghế. Họ bị đồng nhất bản thể mình với những lợi lộc mang tới từ chiếc ghế của họ. Họ bị đồng nhất bản thể của mình với lợi ích của những người thân, những người cùng phe nhóm, cùng tổ chức, cùng giáo đoàn. Có rất nhiều thứ, họ đã lầm lẫn để đồng nhất, rồi quyên đi bản thể mình. Họ đã bỏ lỡ.
Khi con người còn quên bản thân mình; khi con người nhận biết được những điều xung quanh, nhưng không nhận biết bản thể của mình, thì con người vẫn đang ở Thể con vật, hay còn gọi là Thể cơ thể.